Asıl adı Fatma Mefharet Tüzün olan Mefharet Hanım’ın 1906 Erdek doğumlu olduğu yazılı ise de 2.3.1914 – İzmir doğumlu olduğu Erdek İlçe Nüfus Müdürlüğünden öğrenilmiştir.

*Temin edilen bir başka bilgiye göre de Balıkesir – Balya İlçesi Nüfusuna kayıtlıdır ve 1906 doğumludur, ailesi Balkan göçmenlerindendir denilmektedir.

1942 yılında verdiği bir veraset ilamında İstanbul Cumhuriyet Savcılığının Cezaevinde “Hâkim Adayı” olarak görev yapmaktadır kaydı vardır… Ankara Hukuk fakültesini bitirdikten sonra nerede göreve başladığı ve nerelerde görev yaptığı tespit edilememiş olmasına rağmen 1951 yılına (45 yaşına) kadar uzun müddet Kütahya – Tavşanlı’da görev yaptığı tespit edilmiştir.

24.9.1951tarihinde Kütahya – Tavşanlı Hâkimliğinden, Bodrum Hâkimliğine giderken tüm kasaba halkı tarafından gözyaşları ile uğurlanmıştır. Bodrum Hâkimliği görevinde de yöre halkı tarafından çok beğenilen ve sevilen Mefharet Hanım 17.5.1954 tarihinde Pazar Günü Ramazan Bayramına bir kaç gün kala 48 yaşında iken kendisini asarak intihar etmiştir.

Ölümünden bir gün önce arkadaşları ile Milas’ta Zeki Duygulu’nun konserine gider ve üst üste üç kez “USLU DUR KADINIM BENİ ÇILDIRTMA” şarkısını ister ve okutur. O günlerin hemen akabinde intiharını duyan Zeki Duygulu’nun bu şarkıyı bir daha hiçbir yerde söylemediği rivayet olunur. Bodrumlular çok sevdikleri Mefharet Hanım’ın ölümü üzerine ve onun adına bir TÜRKÜ yakarlar ve yıllarca dillerde dolaşır. İntiharı ve ölüm sebebiyle ilgili olarak değişik rivayetler vardır;

-Bir ay önce çok sevdiği nişanlısı vefat ettiğinden üzüntüsüne dayanamayıp intihar ettiği söylenir.

-Bir başka rivayete göre de idam cezası verdiği Bodrum’lu bir gencin ağabeyi tarafından Bodrum – Turgutreis’in karşısındaki Çatal Adasına kaçırılarak kendisine tecavüz edilmesini gururuna yediremediği için intiharı seçtiği söylenir.

-Bir başka rivayete göre de kendi meslektaşlarından olan ve ismi açıklanmayan bir savcıya âşıktır. Ancak âşık olduğu kişi evlidir ve ona kavuşamayacağını bildiği için intiharı seçmiştir denilmektedir.

*Buraya kadar olan bu bilgiler; Bodrum Belediye Bşk.lığının kültür hizmeti olarak sunduğu (Dr. Halil Atılgan’ın 2020 – Ankara Bodrum Hâkimi – Bodrum Türküleri ve Oyunları.) dergiden alınmıştır.

ÖNEMLİ NOT: 1927 Balya – Kayalar doğumlu Amcamız, Hâkim Davut KAYNAK köyümüze izinli olarak geldiği tarihlerde Bodrum Hâkimi / Mefharet Hanım Türküsünü söyler ve şöyle anlatırdı. 1942 yılında Astsubay çıktığımda Ankara’ya Harita Genel Müdürlüğüne Sağlık Astsubayı olarak atandım. Ankara’da dışarıdan Liseyi bitirdim.

-1945 – 1946 öğretim yılında Ankara Hukuk Fakültesine girdim ve 1948 – 1949 öğretim yılında bitirdim. 1950 yılında Kore Tugayı ile Kore’ye gittim, Kore Gazisiyim, berat ve madalya sahibiyim derdi….1951’de tekrar Ankara’daki birliğime döndüm, mecburi hizmetim dolunca da TSK’ dan ayrıldım ve hakim olarak göreve başladım.

-Yurdumuzun birçok yerinde hâkim olarak görev yaptım Çankırı -Yapraklı, Ağrı – Diyadin, Uşak – Eşme, Ankara – Altındağ… der ve bu türküyü her söyleyişinde, Mefharet Hanım’ın güzelliğinden bahseder ve türkünün yakılmasına vesile olan o acı olayın hikayesini de üzülerek anlatırdı.

-Hatta Uşak – Eşme Hâkimi iken Mefharet Hanım’ın intihar olayının aydınlatılması amacı ile yapılan otopsiyi de (altın makas, gümüş bıçak, çifte doktorlar ile…) bizlere detaylı bir şekilde anlatırdı.

Fatma Mefharet Hanım ile 1945-1946 yıllarında Ankara’da tanıştık, arkadaşlık da ettik, bana hemşerim diye hitap ederdi. Yaşça benden büyüktü ama doğum tarihini hiç söylemezdi. Henüz 40 yaşıma girmedim derdi, yaşını hiç belli etmezdi. Çok güzel bir Hanımefendi idi… diye anlatırdı.

BODRUM HÂKİMİ TÜRKÜSÜ

Aşağıda iki ayrı versiyonu da bulunan Bodrum Hâkimi Türküsü “Bodrum Hâkimi Fatma Mefharet Tüzün Hanım” adına Bodrum Halkı tarafından yakılmış, ANONİM bir türküdür. Buna rağmen TRT’deki kayıtlar incelendiğinde; hepimizin bildiği aşağıdaki şekli ile olan türkü için araştırma yapmak lüzumu hasıl olmuştur. Sonuçta;

Türkünün Sözleri ; Mustafa BACAKSIZ’a aittir.(Bu doğrulanmıştır)

Notaya Alan         ; Halil ATILGAN (06.05.1988) yazılıdır. (Bu da doğrulanmıştır.)

Türkünün Bestesi ve Güftesi : Bodrum YENİKÖY’den Mustafa BACAKSIZ’a aittir.

BODRUM HÂKİMİ TÜRKÜSÜ (ANONİM SÖZLERİ İLE)

Bodrumlular erken biçer ekini

Feleğe kurban mı gittin Bodrum Hâkimi

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Altın makas gümüş bıçak ile doğradılar tenini

 

Hâkim Hanım’ın memleketi Kütahya Tavşan

Hâkim Hanım sen eyledin bizleri perişan

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Çifte doktorlar doğradı o beyaz tenini

(Bodrum Yeniköy’den)

Mustafa BACAKSIZ

BODRUM HÂKİMİ TÜRKÜSÜ’NÜN İKİNCİ VERSİYONU

Türkünün ikinci versiyonu; TRT kayıtlarına (35932 numara ile) şöyle geçmiştir. Türküyü derleyen Nazmi YÜKSELEN, Notaya alan Hamdi ÖZBAY’dır. Türkünün bu versiyonundaki nakaratlar birincisinden aynen alınmıştır.

 

Bodrum dağları fundalık orman

Hâkim Hanım yazamadın mı masana ferman

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Altın makas gümüş bıçak ile doğradılar tenini

 

Bodrum kalesi her gün denize bakar

Hâkim Hanım’ın ölümüne herkesler yanar

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Çifte doktorlar doğradı o beyaz tenini

 

Şu Bodrum’un dağlarında ceylan dolaşır

Kara haber Mefharet Hanım pek tez ulaşır

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Altın makas gümüş bıçak ile doğradılar tenini

 

Bodrumdan geçerken onu görmüşler

Cenazesini duyanlar çarşıya inmişler

Nasıl attın Mefharet Hanım ipe de kendini

Çifte doktorlar doğradı o beyaz tenini

Türküyü Derleyen: Nazmi YÜKSELEN

USLU DUR KADINIM ÇILDIRTMA BENİ ŞARKISI (ŞARKI SÖZLERİ ve HİKAYESİ)

BESTE     :  Zeki DUYGULU

GÜFTE    :  Rıza Polat AKKOYUNLU

MAKAM :  Uşşak

USUL      :  Aksak Sofyan

USLU DUR KADINIM ÇILDIRTMA BENİ (ŞARKI SÖZLERİ – GÜFTESİ)

Uslu dur kadınım çıldırtma beni

Ben artık bildiğin o ten değilim

Bir başka yağmurla ıslandı mendilim

Yeter artık ağlatma beni

 

Uslu dur kadınım çıldırtma beni

 

Dökülmüş yaprağım, sararmış güzüm

Çiğli kirpiklerde yaşlıdır gözüm

Bu gurbet ellerde ben bir öksüzüm

Yeter artık ağlatma beni

 

Uslu dur kadınım çıldırtma beni

NOT: Bu şarkı “USLU DUR KADINIM ÇILDIRTMA BENİ” Bodrum Hâkimi (Mefharet Hanım) Türküsü’nün yakılmasına da sebep olan; Hâkim Fatma Mefharet TÜZÜN Hanım’ın vefatından birkaç gün önce Milas konserinde ÜÇ KEZ üst üste icracı, müzisyen sanatçı ve şarkının Bestecisi Zeki DUYGULU’dan dinlediği şarkıdır. Rivayete göre Sn. Zeki DUYGULU yaşamı boyunca bir daha bu şarkıyı hiçbir yerde söylememiştir.

BODRUM TÜRKÜLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Genel olarak; Ezgilerde ZEYBEK tarzı ve üslubu hakimdir. Genellikle yakılan AĞIT ve MANİLER’den oluşur.

1. Yörenin türkü yakıcıları genel olarak AŞK, SEVDA, KAHRAMANLIK ve KAVGA olayları ile ÖLÜM’ü konu alarak AĞITLAR yakarlar. Genellikle bu olaylar şiirle dile getirilir. Çoğu zamanda MANİ düzerler.
2. BURDUR ve Anadolu türkülerinde olduğu gibi BODRUM TÜRKÜLERİNDE gurbet havaları ile uzun havalar YOKTUR.
3. Halk türkülerimiz ile çalınan Bağlama ve Ozanlık geleneği HİÇ YOKTUR klasik müzik aletleri hakimdir KEMAN, UD, KLARNET, CÜMBÜŞ, KANUN ve DARBUKA vardır.
4. NOT: Bodrum’da davulcu ve zurnacı hiç yoktur. Son yıllarda Trakya’dan göç edip gelen yalnız bir aile vardır, onlar da düğünlerde davul – zurna çalmaktadır.

*Kesinlikle; BAĞLAMA, KAVAL, KABAK KEMANE, ZURNA, DAVUL ve SİPSİ yoktur.

5. Çevrede köklü bir halk edebiyatı yoktur. Türkü sözlerinde zenginlik ve edebi estetik de yoktur.
6. Kafiye uyumu sağlamak için kelimelerde değişiklik yapmaktan çekinmezler.
7. Halk türkülerimizde kullanılan TAŞLAMA, HİCİV ve MİZAH kullanılmamıştır.
8. Bodrum Türküleri genelde 9 vuruşludur, ses genişliği olarak 5 karar sesinde toplanır, özellikle la, si, do, re ‘dir.
9. Çok zengin MELODİ hâkimiyetine sahiptir. Seyir değişiklikleri gösterir, çoğunlukla inici karakterler görülür, zaman zaman çıkıcı karakterlere de rastlanır.
10. Hep KIRIK HAVA formundadır. Uzun havalar yöreye HİÇ girmemiştir.
11. Genelde karar sesleri Bir Sekizli içinde seyreder.

HALKIMIZ TARAFINDAN BİLİNEN ve SEVİLEN BORDUM TÜRKÜLERİ’nden

(BAZI ÖRNEKLER)

1. ÇÖKERTME
2. KERİMOĞLU
3. FERAYİ
4. BODRUM HÂKİMİ (MEFHARET HANIM)
5. DEMİRCİLER DEMİR DÖĞER TUNÇ OLUR
6. ALIVERİN TABANCAMI DOLDURAM
7. GEMİLER POSTA POSTA
8. GİDE GİDE YANDIM
9. HANA VARDIM HAN DEĞİL
10. İĞNELERİ DÜĞMELİ
11. İRMEDEN GEL İRMEDEN
12. ZERDALİ ÇİÇEKLENDİ
13. YENİ CAMİDE ÖĞLE EZANI OKUNDU…

24 OCAK 2024

Muharrem KAYNAK