Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Dernek Başkanı Fizikçi Prof. Dr. Sn. Kemal KOCABAŞ 14 KASIM  2023 tarihinde TESUD – KONAK Şubesi konferans salonunda, Kara Harp Okulu 1970 Mezunu İzmir Grubu Subay arkadaşlarımız ile dernek üyesi diğer emekli subaylarımıza çok güzel bir konferans verdi. Konferansı sonuna kadar dikkatle ve hiç kesintiye uğratmadan büyük bir ilgi ile dinledik. Sonunda sabırla sorusu olan ve katkıda bulunmak isteyen arkadaşlarımızı da dinleyen Sayın Profesörümüze Köy Enstitüleri ve önemi konusunda bizleri bilgilendirdiği için sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz. Böyle bir konferansın planlanmasını sağlayan Dernek Başkanımız Sn. Feryal TÜRKÖZ’e bir kere daha teşekkür ediyoruz.

Konferans konusu; YKKED’nin amaç ve faaliyetleri, nerelerde şubelerinin bulunduğu ve derneğin umut verici örnek çalışmaları hakkında bilgilendirmekti. Dernek kuruluş ve amaçlarının neler olduğunu ilk olarak ARALIK 2001 tarihinde kamuoyuna duyurmuştur. Barkovizyon sunumlu olan konferansın slayt ve renkli fotoğraflar ile desteklenmiş olması bizleri tekrar o günlere götürmüştür.

Konferansta kapatılan Köy Enstitülerimizin kuruluş amacı, yetiştirdiği öğretmenlerle yarattıkları devrim niteliğindeki yenilik hareketleri ile kazanımlar ve Anadolu’muzdaki aydınlanma hareketlerinin önemi vurgulandı. Enstitülerinin demokrat parti döneminde niçin kapatıldığı da önemle ve özellikle açıklanmıştır.

Beni de Balıkesir – Balya – Kayalar köyünde Savaştepe Köy Enstitüsü mezunu öğretmenler yetiştirdi diyen arkadaşımız Muharrem KAYNAK, Profesörümüzün anlattıklarını canlı olarak yaşadım ve gördüm. Köyümüzün öğretmenlerinin hepsi bizim köyden veya yakın köylerimizdendi diye söz alarak açıklamada bulunmuştur. Öğretmenlerimiz köye geldiklerinde bir lojman, bir çift öküz, bir inek, bir at ve beş dönüm kadar tarla verilerek örnek tarım ve hayvancılık yapmaları sağlanırdı. Aynı okuldan mezun olan öğretmenlerimiz, bir de Sağlık Memurumuz vardı, onun da lojmanı devlet tarafından yapılmış ve kendisine tahsis edilmişti… diye açıklamada bulunmuştur..

Köy enstitülerinin açılması ATATÜRK’ün verdiği direktifler ve İsmet İNÖNÜ’nün gayretli çalışmaları ile başlatılmış olup, bu kültür devrimi ile yoksul köy çocuklarımızdan seçilen gençlerimiz beş yıllık bir eğitimi müteakip kendi köylerinde öğretmenlik yapmışlardır. Atatürk’ün direktifleri ile ilk kez 1936 yılında Eskişehir – Mahmudiye’de eğitmen kurslarında yetişen eğitmenlerimiz köylerde eğitmenlik yapmaya başlamışlardır. Eğitmenler asker ocağında yetişen ve okuma yazma bilen Kıt’a Çavuşlarından seçilmiş, altı aylık kursu müteakip eğitmen olarak görevlendirilen köy çocuklarımızdır.

Okullarımızın ilk ikisi 1937 yılı Ekim ayında; Eskişehir – Çifteler ve İzmir – Kızılçullu’da açılmıştır. 1937’de Kırklareli – Tepirtepe’de, 1939’da Kastamonu – Gölköy’de de açıldıktan sonra …17 NİSAN 1940 tarih ve 3803 sayılı Köy Enstitüsü Kanunu ile Anadolu’muzun bir çok yerinde Köy Enstitüleri açılarak öğretmen, sağlık memuru ve eğitmenler yetiştirilmiştir. İlk açılan bu dört enstitümüzden sonra kanunun çıkartılmasını müteakip 21 adet Köy Enstitümüz açılmıştır. (EK-A Köy Enstitüleri Listesi)

Köy Enstitülerimizin o kadar güzel özellikleri vardır ki bu okullardan sadece öğretmen yetişmiyor, yetişenlerde gittiği köylerde sadece öğretmenlik yapmıyorlar. Köyde örnek çiftçilik, tarım – ziraat, hayvancılık, arıcılık, marangozluk, demircilik, müzik öğretmenliği, kooperatifçilik, nalbantlık, bisiklet ve motosiklet kullanımı, ipek böcekçiliği, şarapçılık, seracılık, salamura zeytin ve peynir yapma, reçel yapma, halıcılık ve dokuma, el işi ve örgü sanatı, biçki, dikiş ve nakış yapma, mandolin çalma, tiyatro ve temsil yapma ve yönetme, arpa, buğday ve tahıl ekimi,…vb. iş ve faaliyetleri icra ediyorlardı.Eğitim enstitüsünde iken aldıkları dersler ile ilgili olarak öğrendikleri tüm bilgi ve becerileri  öğrencilerine öğretiyor ve aktarıyorlar, aynı zamanda köylü vatandaşlara da örnek oluyorlardı. Köy İlkokulu’nun Başöğretmeni aynı zamanda “Köy Muhtarlığı ve İhtiyar Heyeti”nin bir üyesi olarak görev yapıyordu.

Köy Enstitülerinin açılacağı yerler hükümet tarafından belirlenirken öğrencilerin okula kolay ulaşımını sağlamak için hemen hepsi demiryolu güzergâhı üzerinde veya yakınında seçilmiştir. 21 Okuldan üç tanesi hariç, öğrenciler kendi okullarının binalarını bizzat kendileri inşa etmiştir.

“Uygulamalı eğitim yaparak öğrenme işin esasını oluşturmaktadır.” Öğretmenlerimiz köylerine gittiklerinde, köylümüze ve öğrencilerine moderne tarım ve hayvancılık ile üretimi öğretiyorlar, doğa ve çevre duyarlılığı oluşturuyorlardı. Köy Enstitüsünü bitiren başarılı öğretmenler Hasanoğlan Yüksek Öğretmen okuluna devam ederlerdi. Burada aldıkları eğitimlerde fen, sosyoloji, botanik, yapı tekniği, müzik, şiir ve edebiyat derslerine ağırlık veriliyordu.

Köy enstitülerinin kurucuları ve destekçileri sayılırken; ATATÜRK ve İsmet İNÖNÜ’nün önderliğinden bahsederken, Milli Eğitim Bakanı Sn. Hasan Ali YÜCEL ve İlköğretim Genel Müdürü Sn İsmail Hakkı TONGUÇ’un hizmetlerinden, Köy Enstitülerinin kurucu liderlerinden de övgü ile bahsedilmiştir. Hepsine milletçe şükranlarımızı sunuyoruz ruhları şad olsun, mekânları cennet olsun.

Ne yazık ki, Cumhuriyetimizin en güzel aydınlanma ve aydınlatma kurumları olan bu güzel eğitim kurumlarımız, Cumhuriyetimize ve Atatürk İlke ve Devrimlerine karşı olan siyaset adamları ve toprak ağalarının kapatma istek ve arzuları ile önce öğretmen okullarına dönüştürülmüş, bilahare 27 OCAK 1954 tarihinde de tamamı kapatılmıştır. Kapatılma sebepleri olarak, toprak reformu yapılmasını istemeyen doğu ve güneydoğu Anadolu’daki toprak ağalarının karşı çıkması, Demokrat Partinin yanlış eğitim politikaları, kız ve erkek öğrencilerin yatılı okullarda beraber öğrenim görmeleri, bu okulların komünizm yuvası olduğu ve halkımıza komünizm aşılayacakları korkusu olmuştur.

Gerçek olan şudur ki, kuruluş yıllarında köyde ve kırsalda yaşayan nüfusumuz %90 olmasına rağmen şimdilerde kırsal köy ve beldelerimizde yaşayan nüfusumuz toplam nüfusumuza oranla %7 kadardır. Kırsal köy ve beldelerimizde yaşayan nüfus sayımızın arttırılması için Büyükşehir Belediyeciliğinden vazgeçilerek kırsal mahallerimizin tekrar köy statüsüne dönüştürülmesi gerekmektedir. Çağımıza uygun ve modern usuller ile tarım, ziraat ve hayvancılık yapılması tekrar özendirilmeli ve devletçe desteklenmesi sağlanmalıdır.

Kapatılan köy ilkokullarımız derhal açılmalıdır. Köylerde öğretmenlik yapacak öğretmenlerimizin Köy Enstitüleri döneminde olduğu gibi uygulamalı eğitim ile yetiştirilmesi sağlanmalıdır. Örnek; İzmir Büyükşehir Belediyesinin açmakta olduğu İZMİR TARIM LİSESİ ve KÖY ENSTİTÜLERİ MÜZESİ’nde olduğu gibi. Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Dernek Başkanımızın bizlere aktarımı ile yeniden Köy Enstitülerindeki uygulamaya dönülmesi veya benzer uygulamalara geçilmesi ve meslek okullarının açılması ile sağlanacaktır. Halkımız bilgilendirilerek ve yerel yönetimler ile iş birliği yaparak yurt çapında 24’e ulaşan dernek, şube ve temsilcilik sayısı ile çok iyi bir yol alındığını ve alınacağını başkanımızdan öğrendik.

Konu ile ilgili olarak İZMİR Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nın, Belediye Başkanı Sn.Tunç SOYER’in başkanlığında 10 AĞUSTOS 2021’de başlattığı bir proje vardır. Projeye göre: İzmir – Seferihisar – BADEMLER köyünde 40 dönümlük bir arazide 21.133 metre karelik bir inşaat alanına sahip bir okul açılacaktır. Okulun adı İZMİR TARIM LİSESİ ve KÖY ENSTİTÜLERİ MÜZESİ’dir.

Okul İnşaatı İzmir Büyükşehir Belediye Şirketi (BAYSAN A.Ş) tarafından yapılacaktır. Okul parasız ve yatılı olacak, köy çocuklarımızın uygulamalı eğitimle ve aşağıdaki konulara ağırlık verilerek eğitilmesi sağlanacaktır. Amaç köy çocuklarının örnek çiftliklerde tarım, ziraat ve hayvancılık yapmalarının sağlanmasıdır. (İlk üç dönem mezunlarını İzmir Büyükşehir Belediyesi kendi uygulama çiftliklerinde görevlendirip, istihdam edecektir.)

Ders konuları; uygulamalı tarım, ziraat ve hayvancılık, seracılık, çiçekçilik, tavukçuluk, bilişim, müzik, resim ve heykelciliktir. Bu derslerin yanı sıra, insan ve hayvan hakları, çevre duyarlığı, kooperatifçilik, tohum takas, yerli tohumlar…vb. konularda eğitim, ayrıca uygulamalı köy gezileri de yapılacaktır. Müteakip yıllarda okulun iki yıllık Meslek Yüksek Okuluna dönüşümü sağlanabilecektir.

Prof. Dr. Sn. Kemal KOCABAŞ’da Aydın Ortaklar Köy Enstitüsünden mezundur. Babası da köy enstitüsü mezunu olan Profesörümüz kariyer sahibi olarak uzun yıllar sürdürdüğü akademik çalışma ve araştırmalarını 20 ŞUBAT 2023 tarihinde emekli olarak sonlandırmıştır. Halen Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneğinin Başkanlık görevini yürütmektedir.

Ben bu vesile ile tüm öğretmenlerimizin 24 KASIM Öğretmenler Gününü kutluyorum. Saygılarımla… 

24 KASIM 2023

MUHARREM KAYNAK

EK-A

KÖY ENSTİTÜLERİMİZİN AÇILIŞ TARİHLERİ  ve  YERLERİ LİSTESİ

1936  ESKİŞEHİR – MAHMUDİYE’de  (EĞİTMEN KURSLARININ AÇILMASI)

1937  ESKİŞEHİR – ÇİFTELER ÖĞRETMEN OKULU

1937  İZMİR – KIZILÇULLU                “

1938  KIRKLARELİ – TEPİRTEPE       “

1939  KASTAMONU – GÖLKÖY       “

1940  MALATYA – AKÇADAĞ      KÖY ENSTİTÜSÜ

1940  SAMSUN – LADİK AKPINAR             “

1940   SAKARYA – ARİFİYE                        “

1940   ANTALYA – AKSU                              “

1940   TRABZON – BEŞİKDÜZÜ                  “

1940   KARS – CILAVUZ                                “

1944   DİYARBAKIR – DİCLE                       “

1940   ADANA – DÜZİÇİ                                “

1948   VAN – ERÇİŞ                                         “

1940   İSPARTA – GÖNEN                              “

1941   HASANOĞLAN – ANKARA               “

1941   KONYA – İVRİZ                                   “

1944   AYDIN – ORTAKLAR                          “

1941   SİVAS – PAMUKPINAR                       “

1940   KAYSERİ – PAZARÖREN                  “

1942   ERZURUM – PULUR                           “

1940   BALIKESİR – SAVAŞTEPE                “

NOT: Başlangıçta Öğretmen Okulu olarak açılan tüm bu okullar 17 NİSAN 1940’da 3803 sayılı KÖY ENSTİTÜLERİ kanunu çıkartılınca Köy Enstitüsüne dönüştürülmüştür. 27 OCAK 1954 tarihinde de hükümetin aldığı karar ile tamamı beş yıllık öğretmen okuluna dönüştürülmüş, daha sonra da tamamı kapatılmıştır.

-Bu okullardan üç adedi hariç diğer tüm okul binalarının yapımında öğretmenlerimiz, kız ve erkek tüm öğrencilerimiz; kerpiç ve tuğla keserek, harç kararak, taş kırıp taşıyarak kendi okullarını kendileri inşa etmişlerdir.

-Plan ve proje çizimi ile derslerde not tutmak için kağıt yerine çimento torbalarını kullanmışlardır. Eski, atılmış ve yamulmuş çivileri çekiçle doğrultarak okul çatılarına çakmışlardır.

-Müzik eğitiminde öğrenmek ve öğretmek istedikleri şarkı, türkü ve marşları öğrenmek için her gün ANKARA devlet radyosundan yayınlanan Muzaffer SARISÖZEN’in müzik derslerini dinlemişlerdir.

-Köy enstitülerimizden: 1.398 kız ve 15.943 erkek olmak üzere 17.341 öğretmen, 7.300 sağlık memuru ve 8.675 eğitmen mezun olmuştur. Hasanoğlan Yüksek Öğretmen Okulundan 209 yüksek öğretmen mezun olmuştur.